Is één van je ouders overleden en ben je onterfd? Dan is dat opgenomen in het testament van je vader of moeeder. Ik zie in mijn praktijk de emotionele kant van onterving en dat regelmatig de vraag opkomt hoe hiermee om te gaan. Vaak is een verstoorde familierelatie een van de oorzaken van onterving, maar er kunnen tal van redenen zijn waarom je bent onterfd.
Komen mensen bij mij voor een advies op dit gebied en willen ze hun kind per sé onterven, dan raad ik altijd aan persoonlijke uitleg te geven in een aanhangsel bij het testament. Dan is helder waarom onterving plaatsvindt en wat de overwegingen zijn.
Dat je geen erfgenaam bent, betekent overigens niet dat je helemaal niets kunt krijgen. In dit blog ga ik kort in op je rechten en wat kun je doen.
Legitieme portie
Als onterfd kind sta je niet helemaal met lege handen. Je kunt namelijk aanspraak maken op minimaal de helft van het erfdeel waarop je recht op zou hebben gehad als je wel erfgenaam was op grond van de wet. Dit noemen we de legitieme portie.
Om aanspraak te maken op je legitieme portie, moet je binnen 5 jaar na het overlijden van je ouder in actie komen. Je moet de erfgenamen of de executeur laten weten dat je aanspraak maakt op je legitieme portie. Dit kun je bijvoorbeeld doen door een e-mail te sturen of een (aangetekende) brief. Vanaf dat moment ben je legitimaris.
Wacht daarmee niet te lang! Hoe eerder je jouw keuze kenbaar maakt, hoe meer invloed je kunt uitoefenen op de erfgenamen of de executeur om de informatie te krijgen waar je recht op hebt. Bovendien wil je voorkomen dat het geld waar je recht op hebt, is opgemaakt door de erfgenamen. En ben je één dag te laat, dus kom je later in actie dan 5 jaar na overlijden, dan heb je simpelweg pech gehad!
Keuzes bij aanvaarding van een erfenis
Erfgenamen hebben de keuze om een nalatenschap zuiver te aanvaarden, beneficiair te aanvaarden of de nalatenschap te verwerpen. In dit laatste geval zijn de beoogde erfgenamen geen erfgenaam meer. Het heeft dan geen zin om deze personen aan te schrijven. Meestal wordt een nalatenschap verworpen omdat de schulden groter zijn dan de bezittingen. In deze situatie zal jouw legitieme portie ook minimaal of nihil zijn.
Hebben de erfgenamen zuiver aanvaard, dan lopen zij door in de schoenen van de overledene. Zij zijn (ook met privévermogen) aansprakelijk voor eventuele schulden van de overledene. Ook als die schulden niet waren voorzien. Schulden verlagen je legitieme portie, maar als legitimaris ben je ook een schuldeiser!
Bij een beneficiaire aanvaarding geven de erfgenamen aan dat zij de nalatenschap alleen aanvaarden, als blijkt dat deze positief is. De erfgenamen moeten de beneficiaire aanvaarding kenbaar maken bij de rechtbank en daarna vereffenen zij de nalatenschap volgens de wettelijke regels die hiervoor gelden. Is sprake van beneficiaire aanvaarding en wil je aanspraak maken op je legitieme portie, ook dan schrijf je de executeur en/of de erfgenamen aan.
Recht op een bedrag in geld
Als legitimaris heb je geen recht op goederen uit de nalatenschap. Je kunt dus geen aanspraak maken op een auto, inboedel, een aquarium of een woning. Dit recht komt alleen erfgenamen toe. In plaats daarvan heb je recht op een geldbedrag (dit noemen we een vordering). Je bent dus schuldeiser in de boedel van de nalatenschap en hebt daarmee een bijzondere positie. Als er schulden in de nalatenschap zitten, ben je als onterfd kind niet aansprakelijk voor het voldoen van die schulden. Schulden verlagen (meestal) wel de erfdelen en daarmee ook je legitieme portie.
Het boedelregister
Hoe erfgenamen de nalatenschap hebben aanvaard, kun je opvragen in het boedelregister. Het boedelregister kun je online raadplegen. Het is een openbaar register, je hoeft jezelf dus niet kenbaar te maken. In het boedelregister kun je ook zien welke notaris betrokken is bij de afwikkeling van de nalatenschap of wie een boedelvolmacht heeft verkregen.
Inzage in het testament
Als onterfd kind heb je geen recht op volledige inzage in het testament van je overleden ouder. Je kunt bij de notaris wel een exemplaar opvragen, waarbij je dan de voor jou relevante bepalingen van het testament krijgt. Vaak is dat alleen de bepaling waarin is opgenomen dat je onterfd bent. Of als je een legaat is toegekend, krijg je dat ook te zien.
Recht op informatie
De wetgever heeft jou een belangrijke bevoegdheid gegeven, en dat is het recht op informatie. Op dit punt is jouw positie heel sterk. Het is de andere partij die op de informatie zit en jou die informatie moet geven, zodat jij je legitieme portie kunt (laten) berekenen. Met de onderbouwde boedelbeschrijving kun je het verloop van het vermogen van de erflater onder de loep nemen en kijken waar je recht op hebt.
Krijg je de gevraagde informatie niet, dan moet je naar de rechter om de andere partij te dwingen deze informatie te geven. Met goede begeleiding kun je dit meestal voorkomen. Voor een gerechtelijke procedure heb je een advocaat nodig. Als je een rechtsbijstandverzekering hebt, ben je hiervoor waarschijnlijk verzekerd.
Je hebt recht dus op inzage in de omvang van de nalatenschap. De executeur (of de erfgenamen bij het ontbreken van een testament) moeten een boedelbeschrijving aanleveren die is onderbouwd met de documenten waarop die boedelbeschrijving is gebaseerd. Een boedelbeschrijving is een overzicht van de bezittingen en schulden van je ouder op het moment van overlijden. Dit overzicht moet zijn onderbouwd met bewijsstukken, zodat jij zelfstandig je legitieme portie kunt vaststellen. De executeur of de erfgenamen hoeven dus niet zelf de berekening van de legitieme portie aan te leveren, al wordt in de praktijk vaak wel een voortzet gedaan.
Let op: schenkingen verhogen je legitieme portie
De erfgenamen of de executeur moeten een overzicht geven van schenkingen die zijn gedaan uit het vermogen van de erflater. Schenkingen kunnen van invloed zijn op de hoogte van de legitieme portie. Zijn schenkingen gedaan, dan verhogen die jouw legitieme portie.
Je krijgt informatie, maar het is ongeloofwaardig
Als je wel informatie hebt gekregen, maar het rammelt aan alle kanten of je gelooft het niet, dan kun je naar de kantonrechter. Deze procedure kan zonder advocaat. Als je het niet gelooft, dan kun je bijvoorbeeld de executeur laten oproepen en hem laten verklaren – met de vingers omhoog – dat het klopt. Misschien durft iemand je wel voor te liegen en af te schepen met een Excelbestandje, maar met een procedure heb je vaak een stok achter de deur als je hiermee dreigt.
Wel erfgenaam van je eerst overleden ouder
Het komt regelmatig voor dat een ouder op (relatief) jonge leeftijd is overleden, of dat er jaren tussen het overlijden van beide ouders zit. Als die geen testament heeft gemaakt, of in een testament jou als erfgenaam heeft benoemd, heb je weer een hele andere positie. Want op grond van de wet of het testament kun je bijvoorbeeld deelgenoot zijn in een eigen woning en is je vordering uit de nalatenschap nu opeisbaar geworden bij het overlijden van je langstlevende ouder. Op deze plek signaleer ik dat, maar het voert te ver om hier uitgebreid op in te gaan. Wat je nu kunt meenemen is dat je wellicht andere rechten hebt als je eerste ouder is overleden.
Soms heb je geen recht op de legitieme portie
Er zijn situaties waarin je geen recht hebt op de legitieme portie. De belangrijkste reden is dat je 'onwaardig' bent om een voordeel te krijgen uit de nalatenschap van je vader of moeder. Het gaat dan om het plegen van een misdrijf waarop een gevangenisstraf staat van minstens 5 jaar. Verder gaat het bijvoorbeeld om iemand die laster heeft gepleegd, de erflater heeft gedwongen een bepaald testament te maken of dat er sprake is van vervalsing. Dit zijn dus situaties die zeer uitzonderlijk zijn, waarvan doorgaans geen sprake zal zijn.
Belangrijke aandachtspunten
Is je eerste ouder overleden, dan is in de praktijk vaak sprake van de wettelijke verdeling. Dat betekent dat de langstlevende ouder financieel ongestoord moet kunnen doorleven en dat vorderingen pas opeisbaar zijn na het tweede overlijden. Dat geldt ook voor de legitieme portie.
Het wordt gecompliceerd als de langstlevende ouder een nieuwe partner ontmoet en daarmee gaat samenwonen, trouwen of een geregistreerd partnerschap aan gaat. In die situatie is het raadzaam een erfrechtspecialist te raadplegen om je toekomstige vordering te waarborgen.
De aanspraak op de legitieme portie kan leiden tot conflicten met andere erfgenamen, zoals broers, zussen of een stiefouder. Het is daarom raadzaam om dit zorgvuldig en met juridische begeleiding te doen.
CTA: downloaden voorbeeldbrief of aanvragen kennismakingsgesprek
Voorbeeldbrief
Wil je aanspraak maken op je legitieme portie, dan kun je hieronder mijn voorbeeldbrief downloaden met een korte toelichting wat je moet doen.
Wil je meer specifieke informatie over jouw situatie of hulp bij het veiligstellen van je legitieme portie? Neem contact met mij op en ik begeleid je graag.
