Ben je executeur en heb je deze benoeming aanvaard, dan wordt veel van je verwacht. Je hebt een grote verantwoordelijkheid om de afwikkeling van een nalatenschap in goede banen te leiden. Er bestaat regelmatig onduidelijkheid over wat hoort bij de rol van een executeur en wat de bevoegdheden zijn. In dit artikel bespreek wat er van de executeur wordt verwacht en welke positie hij (of zij) heeft.
Wat doet een executeur?
Kort gezegd regelt de executeur de praktische zaken als iemand is overleden. Hij zorgt ervoor dat de lopende zaken worden afgehandeld en dat de nalatenschap wordt beheerd. In de wet staat wat de taken van een executeur zijn. In het testament van de overledene kan hierop een aanvulling zijn gemaakt (of juist zijn beperkt).
Het regelen van een nalatenschap is geen sinecure en wordt niet zelden onderschat. Het vereist kennis, ervaring en energie om na het overlijden voortvarend aan de slag te gaan met de nalatenschap van de erflater. Vaak is het de partner die benoemd is in het testament e de taak als executeur op zich neemt, of een van de kinderen. En dat in een periode waarin het overlijden moet worden verweven in leven vanuit een nieuwe realiteit. Ik hoor regelmatig: “Ik wist niet dat het zoveel werk was”. Maar dat is altijd achteraf. Stel je zelf dus vooraf de vraag: passen deze werkzaamheden emotioneel en praktisch in mijn leven van dit moment?
Benoeming executeur
Een executeur wordt benoemd in het testament van de overledene. De executeur dient zijn benoeming te aanvaarden door dit kenbaar te maken bij de erfgenamen. Het accepteren van deze aanvaarding wordt door de notaris opgenomen in de verklaring van executele, waarna de executeur kan beginnen met zijn werkzaamheden. Vaak is deze verklaring ook onderdeel van de verklaring van erfrecht, maar niet altijd kan het zo lang wachten. Het heeft de voorkeur alvast een verklaring van executele te laten opmaken.
Het aanvaarden van de benoeming betekent niet dat de executeur vogelvrij is en kan doen en laten wat hij wil. Hij is de butler van de erfgenamen, dient de nalatenschap goed te beheren, de schulden te betalen en zich te houden aan de wettelijke verplichtingen die hem zijn opgelegd. Hij vertegenwoordigt de erfgenamen en voert het testament uit. Gaat de executeur buiten zijn boekje, dan loopt hij het risico om persoonlijk aansprakelijk te worden gesteld als hij de nalatenschap schade heeft berokkend.
Fasen in de afwikkeling van een nalatenschap
Allereerst is het belangrijk om je te realiseren dat de afwikkeling van een nalatenschap drie fasen kent:
Fase 1: De onbeheerde nalatenschap. Dit is de fase waarin degene die de afwikkeling gaan verzorgen, zich nog niet heeft gemeld. Het is de fase dat de afwikkeling in de wachtstand staat.
Fase 2: Beheer van de nalatenschap. Dit is de fase dat de omvang van de boedel zorgvuldig in kaart wordt gebracht, dat alle schulden worden betaald en alle vorderingen worden geïnd. Ook alle aspecten die zijn opgenomen in het testament worden in deze fase uitgevoerd. Denk bijvoorbeeld aan het afgeven van legaten en het doen van de belastingaangiftes. De executeur zorgt er voor dat de nalatenschap uiteindelijk klaar wordt gemaakt voor verdeling.
Fase 3: Verdeling van de vermogensbestanddelen in de boedel. Als aan alle verplichtingen is voldaan, kan wat overblijft worden verdeeld onder de erfgenamen. Is niets geregeld in het testament, dan gaan de erfgenamen tezamen over deze verdeling, en niet de executeur!
Executeur beheert de nalatenschap
Er bestaat in de praktijk regelmatig onduidelijkheid over wat een executeur precies doet en welke bevoegdheden hij heeft. De taak van de executeur zit uitsluitend in de beheerfase. Hij heeft als taak om de nalatenschap uiteindelijk klaar te maken voor verdeling. Het is een misverstand te denken dat de executeur zelfstandig over de verdeling gaat, tenzij deze bevoegdheid hem in het testament is gegeven. Als dat zo is, dan noemen we hem executeur-afwikkelingsbewindvoerder.
zo is het ook de taak van de executeur om de boedelbeschrijving op te maken en deze te onderbouwen met bewijsstukken. Denk aan een saldo opgave van de bank- en beleggingsrekening op de dag van overlijden, het regelen van een taxatie van de woning en inboedel, het aflossen van eventuele schulden. En aan het eind verzorgt de executeur ook de aangifte erfbelasting. Let op: dien altijd een (voorlopige) aangifte erfbelasting in binnen 8 maanden na overlijden, om te voorkomen dat de belastingdienst een forse rente in rekening brengt.
Zolang de executeur aan de slag is in de beheerfase, zitten de erfgenamen min of meer in de wachtkamer. Zij hebben weinig tot geen zeggenschap, wan de executeur vertegenwoordigt de erfgenamen. De executeur heeft bijvoorbeeld de bevoegdheid om goederen uit de nalatenschap te verkopen, als dit noodzakelijk is voor het voldoen van schulden of andere verplichtingen uit de nalatenschap. En ook alleen dan. Dat neemt niet weg dat hij er goed aan doet, om het verkopen van goederen in samenspraak te doen met de erfgenamen om onenigheid te voorkomen. Uiteindelijk moet de executeur wel rekening en verantwoording voor zijn werkzaamheden afleggen aan diezelfde erfgenamen.
Informatieverplichting
Ik spreek nog wel eens een erfgenaam die zegt: "Ik hoor maar niets van de executeur en heb wel regelmatig een update gevraagd." De executeur heeft een informatieplicht richting de erfgenamen. En heeft een erfgenaam een vraag? Dan moet de executeur daar antwoord op geven. Vraagt een erfgenaam bijvoorbeeld om bankafschriften van de overledene, dan moet de executeur die laten zien.
Het Digitaal Nalatenschapsdossier vult deze informatieplicht op een gemakkelijke manier in: iedere erfgenaam kan meekijken, zien hoe ver we zijn en wordt van daaruit geïnformeerd. Maar als executeur doe je er goed aan proactief erfgenamen van informatie te voorzien, bijvoorbeeld door een maandelijkse update te versturen.
Misverstand: de executeur mag dus niet zelfstandig verdelen
Als aan alle verplichtingen is voldaan, dan is de nalatenschap klaar voor verdeling. Dit is de derde fase van het afwikkelen van een nalatenschap. Meestal gaat hier wel een paar maanden tot een jaar overheen voordat tot verdeling kan worden overgegaan. Het is belangrijk je te realiseren dat de verdeling van de nalatenschap niet automatisch tot de taak van de executeur behoort. Het regelen van de verdeling is een taak van de erfgenamen gezamenlijk, tenzij de erflater in het testament in een zogenaamd afwikkelingsbewind heeft voorzien. Alleen dan kan de executeur-afwikkelingsbewindvoerder ook overgaan tot verdeling. Ook hier geldt echter: doe dit altijd in samenspraak met de erfgenamen om onenigheid te voorkomen.
Beloning van de executeur
De wet geeft de executeur een beloning van 1% van het saldo van de nalatenschap. In een testament wordt een executeur die familie is, zoals een partner of kind, meestal geen beloning toegekend. Het is goed om daar vooraf naar te kijken.
Einde van de werkzaamheden
Er is een aantal momenten waarop het werk van de executeur eindigt. Het meest logische moment is als hij zijn taken heeft afgerond en de nalatenschap heeft overgedragen aan de erfgenamen. De erfgenamen verlenen hem na de rekening en verantwoording dan kwijting en decharge. Maar er kunnen ook andere momenten zijn dat de taak van de executeur (bij rechtswege) eindigt, namelijk:
- Als de executeur overlijdt;
- Als hij niet meer geschikt is doordat hij in de wettelijke schuldsanering komt, onder bewind of curatele komt te staan of zelfs persoonlijk failliet wordt verklaard;
- de erfenis moet worden vereffend.
- de kantonrechter hem ontslaat.
Geen erebaan, maar een vak
Nalatenschappen worden steeds complexer. Denk bijvoorbeeld aan samengestelde gezinnen, steeds meer ondernemerschap, lossere familiebanden of zelfs kinderen die om welke reden dan ook worden onterfd.
Het is duidelijk dat de rol van executeur geen erebaan meer is, maar het is steeds meer een vak op zich. In de praktijk zie ik dat vaak te gemakkelijk ‘ja’ wordt gezegd tegen de belangrijke taak die je als executeur hebt. Het voelt wellicht als morele verplichting, maar het is wel opstijgen, vliegen en veilig landen om maar in een metafoor te spreken.
Ik help je graag
Ik help je graag een nalatenschap professioneel en efficiënt af te wikkelen, waarbij de belangen van alle betrokkenen worden beschermd. Daarbij maak ik gebruik van het Digitaal Nalatenschapsdossier, zodat alle erfgenamen hoe werkzaamheden kunnen volgen. Neem gerust contact op.
